Hồn ma - truyền thuyết và thực tế

Ma là một từ rất thông dụng có mặt trong hầu hết các ngôn ngữ trên thế giới và trong nhiều loại hình nghệ thuật như điện ảnh, văn học, hội họa. Nhưng ma là gì không ai biết rõ, và giáp mặt với ma lại càng hy hữu. Các nhà khoa học khẳng định không có ma quỷ, nhưng những truyền thuyết đầy ắp sự bí ẩn của nó vẫn luôn thu hút sự chú ý của con người.
Đồn rằng lắm kiểu hồn ma
Quan niệm về ma thường phụ thuộc vào từng tôn giáo, chủng tộc và từng người. Có lẽ vì thế mà rất nhiều loại ma được mô tả qua dữ liệu. Ma ở phương Tây được tả khác với ma ở phương Đông. Ma phương tây được quan niệm là những linh hồn của người chết nhưng không muốn an nghỉ mà lang thang ở thế gian.

Người ta cho rằng những hồn ma này chưa thể "thác" được vì còn những công việc dang dở chưa hoàn thành, hoặc cũng có thể là nạn nhân của một oan khuất nào đó chưa được giải nên nán lại để tìm kiếm công lý hoặc trả thù. Đôi khi những con ma là những kẻ phạm nhiều tội ác tày trời, để tránh bị trừng trị dưới địa ngục đã "lưu vong" nơi trần thế.

Những bóng ma thường được mô tả có hình dạng người, là những bóng trắng nhờ nhờ, nửa trong suốt và thường không liên quan đến thế giới vật chất. Chúng có nhiều khả năng đặc biệt như đi xuyên qua tường, nổi trên mặt nước hay bay lượn và biến hình.

Trong văn hóa Á Đông nhất là của người Trung Hoa, con người sau khi chết có thể đầu thai làm kiếp khác (cũng có thể là người, nhưng đôi khi là động vật như chó, mèo...) Nhưng có nhiều linh hồn không muốn tham gia vào cái vòng luân hồi ấy, mà còn "vướng nợ trần của kiếp trước" (gần giống với quan niệm phương Tây) nên phiêu du nơi trần thế.

Dưới con mắt của người Trung Hoa thì có rất nhiều loại ma như ma đói, ma rừng, ma xó, ma trơi...Nói chung ma có khả năng biết tất cả những gì người sống nghĩ, có khả năng biết được những việc đã, đang và sắp xảy ra. Cũng có những loại ma hiền lành (ma chuyên giúp đỡ người), nhưng cũng có loại ma ác (chuyên hại người bằng những trò gian ác).
Vậy ma là gì? Chúng có đời sống ra sao?
Người ta quan niệm rằng, ma không có cơ thể sống như con người. Chỗ ở của ma theo nhiều người là âm phủ, địa ngục nhưng đôi khi ma có thể vương vất ở những nơi tối tăm, vắng vẻ trên trần thế. Dân gian Trung Hoa cho rằng đa số ma sợ ánh sáng mặt trời và các thần thánh.

Vì thế, đề trừ ma người ta thường dùng các loại bùa và dấu hiệu như bát quái, máu chó, cây dâu... để trừ ma. Người Trung Hoa cổ cho rằng chỉ có một số người có "căn" (khả năng đặc biệt) mới có thể tương tác được với hồn ma trong các buổi lễ như lên đồng.

Trên thế giới đã có nhiều người tìm cách chụp hình những con ma như nhà khoa học William Mummler (Hoa Kỳ) đã chụp bức ảnh đầu tiên về con ma ngay sau khi con người phát minh ra máy ảnh. Mới đây nhà địa chất Henry Silanov (Nga) đã tuyên bố phát minh ra loại máy ảnh đuợc cho là "chụp hình được ma".

Cả 2 ông đều có những bộ sưu tập ảnh ma của mình. Tuy nhiên, đó chỉ là một trong hàng ngàn, vạn những câu chuyện mà người ta cho rằng "ăn theo" sụ nổi tiếng của hồn ma, và vì thế chẳng ai buồn kiểm chứng lại. Dù sao thì đó cũng là những câu chuyện vô thưởng, vô phạt chứ không nhiều tác hại như những trò bói toán, đồng cốt.

Những truyền thuyết mù mờ kèm theo sự thêu dệt của con người một cách quá đà về ma quỷ đã làm nảy sinh những tiêu cực mê tín dị đoan lợi dụng để lọc lừa trục lợi. Nhiều công trình nghiên cứu đã khẳng định, những "nhân chứng" nhìn thấy ma, nghe thấy tiếng ma đều là do ảo giác của âm thanh và hình ảnh (những hiệu ứng đó xuất hiện trong những điều kiện đặc biệt của tự nhiên), vì thế, những người "gặp" ma thường là trẻ em, người già (thường sống ở vùng nông thôn, hạn chế về nhận thức) và nhất là những người mắc các chứng tâm thần hoang tưởng.
Ích lợi của ma

Những truyền thuyết của ma tưởng như chỉ là giải trí, thế nhưng trong thực tế, nhiều dịch vụ kiếm bộn tiền (một cách lành mạnh chứ không phải trò mê tín dị đoan) nhờ ăn theo chuyện này. Một trong những lễ hội nổi tiếng liên quan đến hồn ma là lễ hội Halloween. Theo truyền thuyết bắt nguồn từ văn hóa của người Celt cổ ở châu Âu, ngày 31/10 là thời điểm kết thúc mùa hè, chấm dứt mùa của sự sống dương gian.

Chuyện kể rằng vào ngày này những hồn ma vất vưởng chết trong năm đó sẽ trở lại trần thế tìm một người nào đó mà nhập xác để được tồn tại sau khi chết. Người sống không ai muốn bị ma bắt hồn nên đến tối ngày 31/10 họ tắt đèn, tắt bếp lửa để cho nhà cửa lạnh lẽo như cõi âm. Họ còn mặc quần áo giả trang cho lẫn lộn với đám ma quỷ và khua động khắp xóm làng để đuổi tà ma.

Để chuẩn bị cho ngày này, người ta nô nức bán mua những sản phẩm liên quan đến ma như phù thủy mũi nhọn hoắt ôm cán chổi, hình những con ma, con dơi...Các siêu thị, các cửa hàng bách hóa tràn ngập những loại y phục như mặt nạ quỷ nhe nanh, ma cà rồng miệng bê bết máu v..v...

Thông thường tại Hoa Kỳ, lễ Halloween hàng năm được xếp vào lễ hội lớn nhất nhì của năm và thu hút được rất nhiều người tham gia, đặc biệt là trẻ em. Nó đem lại lợi nhuận lên đến gần 50 triệu USD tiền sản phẩm và dịch vụ cho các cửa hàng. Có thể coi lễ hội Halloween là lễ hội thu nhập lớn nhất nhờ vào ma quỷ.

Từ xa xưa, ma quỷ còn là một nguồn cảm hứng cho con người trong lĩnh vực văn học. Tác phẩm Liêu trai chí dị của nhà văn Bồ Tùng Linh viết toàn về những chuyện đời sống của ma quỷ, cho đến tận ngày nay vẫn được bạn đọc đón nhận. Người ta thống kê trong cuốn Harry Porter, một cuốn sách bán chạy nhất mọi thời đại, có tời hàng trăm nhân vật là ma quỷ.

Dòng phim kinh dị hay còn gọi là phim ma đang mang lại nhiều giải thưởng cũng như tiền bạc cho các nhà làm phim ( Điển hình là The Ghost của đạo diễn Jerry Zacker, giành được nhiều giải thưởng năm 1991). Ngày nay, người ta xây dựng nhiều nhà bảo tàng, khu lưu niệm, thậm chí có tổ chức những tour du lịch cho khách tham quan và tìm hiểu về ma quỷ.

Không biết ma quỷ thế nào, nhưng rõ ràng chúng mang lại không ít lợi ích cho con người. Nào là trò giải trí cho con trẻ, là nguồn cảm hứng sáng tác cho các nghệ sĩ, và là nguồn thu không nhỏ cho ngành du lịch ở một số nước. Ai bảo rằng ma quỷ không có ích?